سرانجام پس از حدود هفت سال به توافقي با گروه 2«5 دست يافتيم که پنج سال پيش نيز با اندکي تامل و دورانديشي قابل دسترس بود. يعني بدون تحمل آثار تخريبي اولين و دومين و سومين تحريم اعلام شده از سوي شوراي امنيت سازمان ملل و ده ها ميليارد دلار خسارت نيز احتمالاً مي توانستيم به توافقي دست يابيم که امروز حاصل شده است. براساس توافق اعلام شده قرار است ايران اورانيوم 3 تا 5 درصد غني شده خود را به روسيه بفرستد و مسکو پس از افزايش درجه غني سازي با حدود 20 درصد محموله هاي بازسازي شده ايران را تحويل فرانسه بدهد تا به صورت ميله هاي سوخت دوباره به ايران بازگردانده شود.در شرايطي ادبيات خبري و سياسي دو سه روز اخير پيرامون توافق ايران با کشورهاي 2«5 با چاشني پيام هاي مثبت مقارن شده است که حداقل چهار سال پيش، روس ها نسبت به غني سازي اورانيوم مورد نياز ايران در يک کشور ثالث ابراز تمايل کرده بودند. نيز سرگئي لاوروف وزير خارجه روسيه در سال 1384 گفته بود روسيه مي تواند آن کشوري باشد که براساس توافق جهان غرب با ايران، براي تهران غني سازي انجام دهد. با اين حال مسابقه روکم کني و روياي شيرين دست يافتن به آنچه بسياري احتمال تحقق آن را بعيد مي دانستند نگذاشت تا پاها را از آسمان به زمين فرود آوريم و در يک جهان عيني رايزني کنيم. حال ما هستيم و صدها ميليون دلار تاسيسات غني سازي اورانيوم که قرار است اورانيوم را 5/3 درصد غني سازي کند سپس به روس هاي دودوزه باز اورانيوم پنج درصد صادر کنيم تا در صورتي که امريکايي ها توافق ها را بر هم نزنند، فرانسوي ها آن را به ميله هاي اورانيوم تبديل کنند و به ما بازگردانند.طي هشت سال گذشته هر فعاليت سياسي، اقتصادي و اجتماعي با ملغمه يي از تبليغات رسانه هاي دولتي حول محور فعاليت هاي هسته يي و مقاومت ديپلماتيک ايران متمرکز بود؛ از دبستان تا دانشگاه و وزارتخانه ها گرفته تا نماز جماعت هايي که در مساجد دوردست ترين شهرهاي ايران برگزار مي شد. در حالي که از همان ابتدا اگر يک مديريت واحد آگاهانه و مبتني بر دانش روز متکي بر منافع ملي بر سياست هاي کلان اداره پروژه هاي اتمي از سطح اتاق هاي فکر تا برنامه ريزي و اجرا و پيگيري و تکميل و رايزني هاي مربوطه آن حاکم بود به سادگي و آساني و ارزاني درمي يافتيم براساس چارچوبي که سازمان جهاني انرژي اتمي بر آن استوار شده است کليه کشورها از حق برابر بهره مندي از انرژي هسته يي براي مصارف غيرنظامي برخوردارند و خود IAEA موظف به انجام هماهنگي هاي لازم براي دستيابي کشورها به انرژي هسته يي است.
براي اينکه ارزيابي اجمالي از کارايي مديريت چنين پروژه هاي حساس و کلاني به دست آيد مي توانيم نگاهي به فعاليت هاي هسته يي هند به عنوان يک عضو ديگر غيرمتعهدها بيندازيم که از حدود دو دهه پيش کار خود را آغاز کرد اما بدون جنجال و بدون شعار و بدون ذوق زدگي در کمال آرامش و طمانينه در کنار تهديد رقيبي همچون پاکستان روند برنامه ريزي و اجراي فعاليت هاي هسته يي خود را با ضريب موفقيت تقريباً مافوق صد درصد به اجرا درآورده و به نقطه فعلي رسيده است.
مراکز هسته يي هند شامل سايت هاي زير هستند؛
1- مرکز تحقيقات هسته يي اينديرا گاندي در کالپاکام
اين مرکز هسته يي به تحقيقات فوق حساس پيرامون آزمايش هاي هسته يي و نيز به توليد پلوتونيوم براي توليد سلاح هسته يي اختصاص دارد. اين مرکز دو رآکتور مدرس يک و مدرس دو را در خود جا داده که اساساً از سوخت آن پلوتونيوم مورد نياز در سلاح هاي هسته يي توليد مي شود.
2- مرکز کاکراپور
رآکتورهاي شماره يک و دو کاکراپور تاکنون به روي بازرس هاي آژانس بين المللي انرژي اتمي باز نشده اند و صرفاً به توليد پلوتونيوم براي سلاح هسته يي اختصاص دارند.
3- مرکز نارورا
رآکتورهاي نارورا يک و دو تاکنون به روي بازرس هاي آژانس باز نشده اند و صرفاً به توليد پلوتونيوم براي سلاح هاي هسته يي اختصاص دارند.
4- پوکاران
پوکاران مرکز آزمايش اولين انفجار هسته يي هند در 18 مه 1974 است. اولين بمب هسته يي هندي ها صدمتر زير زمين منطقه منفجر و آزمايش شد. در سال 1998 نيز در همين مرکز دومين آزمايش هسته يي هند انجام شد.
5-مرکز راتحالي رارمتريالز
اين مرکز به غني سازي اورانيوم اختصاص دارد.
6-مرکز تاراپور
يکي از بزرگ ترين مراکز تحصيل پلوتونيوم از اورانيوم غني شده هند در اين منطقه قرار دارد. امريکايي ها با نظارت IAEA دو رآکتور ويژه توليد الکتريسيته در اين منطقه احداث کرده اند.
7-مرکز تحقيقات اتمي بحابها
اين مرکز اتمي از اولين مراکز آغاز فعاليت اتمي هند بوده است که شمار زيادي رآکتور را تحت پوشش خود دارد. بيشتر اين رآکتورها جنبه تحقيقاتي داشته و در مجموع انرژي هسته يي توليد شده در هند نقش بسزايي دارند. اين مرکز نيز در توليد سلاح هاي هسته يي هند و نيز پلوتونيوم نقش فعال دارد.
مجموع فعاليت هفت مرکز فوق براي کشوري که معاهده ان پي تي يا معاهده منع گسترش سلاح هاي هسته يي را امضا نکرده است اين امکان را فراهم آورده تا هندي ها علاوه بر انجام تحقيقات لازم، توليد انرژي از رآکتورها، غني سازي تا حدود بالاي 90 درصد و استخراج پلوتونيوم براي سلاح هاي هسته يي را انجام دهند.
با وجود فعاليت سازماندهي شده، منظم و تقريباً خارج از نظارت آژانس مواردي از اين سايت ها، هندي ها دو سال پيش در آخرين روزهاي رياست جمهوري بوش بزرگ ترين قرارداد تاريخ همکاري هاي هسته يي دو کشور را با امريکا امضا کردند که پس از حدود دو سال قرارداد فوق از سوي کنگره امريکا نيز تصويب شد.
بر اساس قرارداد فوق که بين جرج بوش و مانموهان سينگ امضا شد امريکايي ها متعهد شدند تقريباً مدرن ترين و جديدترين تکنولوژي فعاليت هاي هسته يي خود را در اختيار هند قرار دهند و کمک کنند اکثر مراکز فعاليت هسته يي هند به روز شود. بسياري معتقدند امتيازهاي هسته يي که امريکايي ها به هندي ها داده اند تاکنون هيچ کشوري از کشور ديگري دريافت نکرده است. تکنولوژي هسته يي که امريکايي ها در مورد غني سازي، مديريت رآکتورها، نوع رآکتورها و سيستم هاي حفاظتي به هندي ها داده اند چنان مدرن و به روز شده اند که دهلي نو براي سرپا کردن آنها شايد به 100 سال زمان احتياج داشت. اما در فضاي آرام مذاکرات با امريکايي ها دهلي نو تقريباً به هر آنچه احتياج داشت دست يافت. برخي کارشناسان مسائل استراتژيک معتقدند ناآرام شدن افغانستان طي دو سال گذشته عکس العمل پاکستاني ها نسبت به توافقات وسيع و همه جانبه هسته يي امريکايي ها با دهلي نو است.
هندي ها در سازماندهي فعاليت هاي هسته يي خود همواره درگير حفظ موازنه استراتژيک با دشمن ديرينه و فعال خود، يعني پاکستاني ها نيز بوده اند. با اين حال، بدون خبرسازي هاي بيهوده و بدون جنجال و پرگويي و گنده گويي تقريباً کليه گام هاي حلقه تحقيقات و فعاليت هسته يي را با يک مديريت بومي و البته با بهره مندي از تضادهاي دوران جنگ سرد به انجام رساندند و به عبارتي در يک کشور بسيار فقير با بيش از يک ميليارد و 80 ميليون نفر جمعيت که 25 درصد آنان کاملاً فقير هستند و درآمد سرانه کمتر از ده دلار موفق به ساخت و مديريت تعداد زيادي رآکتور شدند، اورانيوم مورد نياز خود را توليد و غني سازي کردند، غني سازي را به بيش از 90 درصد رساندند و از آن پلوتونيوم استخراج کردند، براي اطمينان از تامين امنيت ملي خود در رقابت با پاکستان انفجارهاي هسته يي را به صورت آزمايشگاهي و در صحنه عملي انجام دادند، سلاح هسته يي توليد کردند و موشک هاي دوربرد مجهز به کلاهک هسته يي نيز توليد کردند اما جايگاه و وزن واقعي خود را هيچ گاه نه بزرگ تر از آنچه بودند مورد محاسبه قرار دادند و نه از حقوق خود اندکي کوتاه آمدند.
با مقايسه دستاوردهاي عيني و ديپلماتيک خود با هندي ها مي توان به وزن هاي واقعي در جهان عيني پي برد.
منبع روزنامه اعتماد12/7/1388
نویسنده مقاله فرزانه روستایی
0 Responses
Post a Comment